Türklerin Kullandıkları Alfabeler

Arap Alfabesi

Türklerin topluca İslamiyet’i kabulünden, yani 10. asırdan sonra geniş bir sahada bütün Türk-İslam devletleri tarafından kullanıldı. Arap Alfabesi yirmi sekiz harf olmasına rağmen Türklerin kullandığı İslam harfleri otuz bir ile otuz altı harften meydana gelir. Sağdan sola doğru yazılan bu alfabe, bütün Türklüğü kucaklamış ve Türkçenin çeşitli lehçelerinde, pek çok kitap, kitabe yazılmıştır. Muazzam ve kesintisiz abidevi eserler bu alfabe ile verildi.

Türkiye, İslam alemi ve dünyanın her yerindeki kütüphane ve kitapseverlerin kitaplıklarında İslam harfleriyle yazılmış milyonlarca Türkçe eser mevcuttur. Dünyanın en büyük ve muazzam arşivi, Türk – İslam alfabesiyle yazılan Türkçe evraklarla doludur.

 

Arap Alfabesi
Arap alfabesi, Latin alfabesinin dışında dünyada yazı dili olarak benimsenmiş ve kullanılmış olan yazı sistemidir. İslam dinini benimsemiş olan ülkelerde kullanılmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu da bu alfabeyi kullanmıştır. Türkiye Cumhuriyeti ise 1928 yılında Latin alfabesine geçiş yapmıştır.

Arap alfabesinin tarihsel gelişimi nasıldır?

Bu alfabenin MS. 2. ve 4. yüzyıllar arasında Nebati yazısından geliştiği bilinmektedir. Günümüze ulaşmış olan en eski yazı örnekleri MS. 6. yüzyıla aittir. Alfabe sağdan sola doğru yazılır. Alfabede 28 adet ünsüz bulunmaktadır. Bunlardan 22 adeti Sami alfabesinin değişikliğe uğramış olan sesleri, 6 adeti ise Arapça 'ya özgü seslerden oluşur. Alfabe Türklerin İslam dinini kabul etmesinin ardından, çok geniş bir alanda kullanılmıştır. Bu 10. yüzyıldan sonra meydana gelmiştir. Alfabe 28 harften oluşmasına rağmen, Türklerin kullandığı alfabe 31-36 arası harften meydana gelir. Bu alfabe lehçelerde, kitaplarda, kitabelerde yaygın bir şekilde kullanılmıştır. Günümüze ulaşmış olan oldukça fazla sayıda, bu alfabe ile yazılmış eser bulunmaktadır.

. Osmanlılarda Arap alfabesindeki harflerden başka, Farsçadan harfler kullanılmıştır.
Arap alfabesinin özellikleri nelerdir?

Alfabe sağdan sola doğru yazılır.
Toplam yirmi sekiz harften oluşur
Alfabede küçük ve temel harfler yoktur.
Noktalama işaretlerinde kurallar bulunmamaktadır.
Harfler kelimelerin başında, ortasında ve sonunda farklı şekillerde yazılır.
Alfabedeki bazı harfler sonraki harflerle birleşmez.
Alfabedeki ünlüler zengin değildir. Örneğin; Türkçede kullanılan a ve e ünlüsüne karşılık sadece elif harfi kullanılmaktadır.
Seslerin uzun kullanımı vardır.
Alfabede Ö ve O harfleri kullanılmaz.
Harfler Hareke adı verilen işaretlerle seslendirilir.
Aksana bağlı olarak çevirilerde anlam aynı olsa da, ses değişikliği meydana gelir.
Alfabede üç tane sesli harf vardır.
Arap alfabesindeki harfler

Elif, be, te, se, cim, ha, hı, dal, zel, ra, ze, sin, şin, sad, dad, ta, za, ayn, gayn, fe, kaf, kef, lam, mim, nun, vav, he, ye olmak üzere 28 harften oluşur.

TÜRK LEHÇELERİ KOLAY ERİŞİM ÇİZELGESİ

• AZERBAYCAN TÜRKÇESİ, KAZAK TÜRKÇESİ, KIRGIZ TÜRKÇESİ
• ÖZBEK TÜRKÇESİ, TÜRKMEN TÜRKÇESİ, UYGUR TÜRKÇESİ
• DİĞER LEHÇELER VE AĞIZLAR

Lehçe Nedir?

Lehçeler, bir dilin bilinmeyen, çok eski dönemlerinde ayrılmış kollarına denir. Başka bir deyişle, bir dilin birbirinden uzak bölgelerde, çeşitli nedenlerle, ses, söz dizimi ve söz varlığı bakımından değişikliğe uğramış biçimine lehçe (Alm: Dialekt; Fr: dialecte; İng: dialect) denir.

Tanımlardan da anlaşılacağı gibi, 'ağız'da genellikle ses ve söyleyiş farklılığı varken, lehçede ses ve söyleyiş farklılığıyla birlikte, dilin yapısı (söz dizimi) ve söz varlığı da değişmektedir. O kadar ki, bu farklılıklar zamanla lehçelerin birer dil olmasına bile yol açmaktadır. Söz gelimi, Latincenin çeşitli lehçeleri arasındaki farklılık zamanla o kadar büyümüştür ki, sonunda Fransızca, İtalyanca, İspanyolca, Portekizce, Rumence gibi diller ortaya çıkmıştır.

Adriyatik Denizi'nden Çin Denizi'ne kadar uzanan çok geniş bir coğrafyada yaşayan Türkçe de birçok lehçelere ayrılmıştır: Batı Türkçesinin Anadolu, Azerî, Türkmen lehçeleri gibi ve Özbek lehçesi, Kazak lehçesi, Kırgız lehçesi...

Lehçenin ayrı bir dile dönüşmesi olayına Türk dilinde de rastlanmaktadır. Yaşayan Türk lehçelerinden ikisi, bugün artık birer dile dönüşmüştür. Bunlardan biri, Sibirya'da Lena Nehri'nin iki yanında yaşayan Yakut Türklerinin konuştuğu Yakutça diğeri ise, Orta Volga bölgesinde Kama Irmağı'nın Volga'ya kavuştuğu yerde yaşayan Çuvaş Türklerinin dili olan Çuvaşçadır.

Bir dilin lehçeleri arasındaki bağı ya da farklılıkları en iyi lehçeler sözlüğü ortaya koyar. Örneğin, W. Radloff'un "Türk Lehçeler Sözlüğü" bu nitelikte bir sözlüktür. Hüseyin Kâzım'ın "Büyük Türk Lugatı" da bu alanda hazırlanmış büyük bir eserdir. Türk lehçeleri hakkında ilk bilgileri veren eserse Kaşgarlı Mahmut'un ölümsüz eseri "Divanü Lugat-it Türk"tür.
 

Türk Dilinin Ağızları (Şiveleri) (Boy adları ile)

Sibirya ve Altay alanı:
1. Karagas
2. Soyan
3. İrtiş ve Tobol
4. Altay
5. Telengit
6. Teleüt
7. Tuba
8. Kumandı
9. Lebed
10. Sagay
11. Beltir
12. Kaç
13. Koybal
14. Kızıl
15. Şor
16. Kamasin
17. Çalım ve Çat

Doğu Türkistan alanı
18. Uygur
19. Sarı Uygur
20. Tarançi

Batı Türkistan alanı
21. Karakalpak
22. Özbek
23. Kırgız
24. Kazak
25. Türkmen

Kafkasya ve İran alanı
26. Nogay
27. Kundur
28. Karaçay
29. Balkar (Malkar)
30. Kumuk
31. Azerbaycanlı
32. Kaşkay
33. Afşar
34. Kacar
35. Şahseven
36. Karadağlı
37. Karapapak
38. Hamse
39. Halaç
40. Kengerlu
41. Horasani
42. Karayi
43. Karaçorlu

Kuzey alanı (Urallardan Balkanlara kadar)
44. Kazan, Tatar
45. Atrahan
46. Başkırt
47. Kırım
48. Karayim
49. Gagavuz
50. Türkiye, Oğuz