Bu sözcük Türk Tarihi ve Söylenceleri Sözlüğünde yer almaktadır. >>> Anlamı-Açıklaması: Türk tarihinde ve söylencelerinde yer alan önemli bir kişilik/kavram. { KAY: Destan. Eşdeğer: 1. HAY, GAY 2. KAYLAP Şiir şeklindeki söylence. Kayçı adı verilen destancılar tarafından göğüsten ve/veyâ gırtlaktan çıkan seslerle ezbere okunur. Destan söylemek de bu terimle bağlantılı olarak Kaylamak fiiliyle ifâde edilir. Kaylar iki bin ile sekiz bin dize arasında değişen şiir biçiminde (manzum) eserlerdir. Bâzen onbin mısrayı geçtiği de olur. Okunmaları ise uzunluğuna göre bâzen dört, beş gün veyâ bir hafta sürer hattâ bir iki aya kadar uzayabilmektedir. Kayçılık geleneği ikiye ayrılır;
1. Göğüs Kayçılığı: Altay, Tuba ve Telengit destancıları sesi göğüslerinden çıkararak okurlar. 2. Damak Kayçılığı: Kumandu, Çalkandı ve Bayat boylarında ise ses damaktan çıkarılır.

Altaylar destanın “Kay Eyezi” (Kay İyesi) adı verilen bir koruyucu ruhu olduğuna inanırlar. Bu iye Kayçıyı, çok uzun süre kaylamadığında (destan okumadığında) göreve çağırır, hattâ okuması için rahatsız eder, rüyâlarına bile girer. Kayçı destanı okurken çaldığı müzik âletinin ve kendi sesini Kay İyesi’nin dinlediğine inanır, bu nedenle de doğru ve düzgün okumaya özen gösterir. Ayrıca Altay Kuday’ın (Altay Tanrısı’nın) da zaman zaman dinleyici olduğu söylenir. Kayçı çoğunlukla destana başlamadan Altay Kuday’a (veyâ Altay İyesi’ne) kendisini bu göreve layık gördüğü, bu yeteneği verdiği için minnetlerini ve şükranlarını sunar. Ardından da okuyacağı Kay için ondan yardım ister. Kaylar genellikle bir müzik âleti çalınarak, ezgi ve ritim eşliğinde okunur. Bu müzik âleti genellikle Altaylarda yaygın olarak kullanılan Topşur’dur. Kayçı destanı ezberden okumaya başlamadan önce içinden geldiği kadar bir süre yalnızca Topşur çalar. Kaylar bünyelerinde iki unsur barındırır: Sarın (melodi) ve Kojon (şiir). Kaylar, Tuvaların Kömey (Hömey) adı verilen gırtlak şarkılarını anımsatır. Ancak aralarındaki en önemli fark Kömey’lerin şarkı niteliği taşımaları nedeniyle kısa olmalarıdır. Ayrıcı ezgi Kömey’de daha fazla öne çıkar. Gırtlak ve boğazdan gelen sesler arasında Kömey’in sözleri anlaşılmaz hâle gelebilir. Kay’da ise manzum metin ve anlatılan konu asıl belirleyicidir. Sözlerinin en azından anlatıldığı dili (meselâ Altayca’yı) bilenler tarafından rahatlıkla anlaşılması gerekir. Anlam: (Kay/Gay). Destan demektir. Hızlı gitmek, hızlı konuşmak gibi anlamları içinde barındırır. Altaycada Kay/Hay sözcüğü insanın göğsünden çıkan ses anlamına gelir. Altayca’da Kaylap/Haylap sözcüğü yine birebir destan mânâsı taşır. Saygılarımızla. Türkçenin Diriliş Hareketi *